بولتن ویژه: جریان شناسی خستگی مسئولین در تاریخ معاصر انقلاب

آبنما نیوز : به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بسیاری از حوادث و وقایع اتفاق افتاده در صدر اسلام و ائمه معصومین علیهم السلام، به وضوح تکرار شده است، تکرار تاریخ دشمنی‌ها، نفاق‌ها، جنگ‌ها و … که نه تنها انقلاب را از مسیر خود متوقف و یا منحرف نکرده است بلکه بر استحکام انقلاب اسلامی افزوده است.

“مقام معظم رهبری در بیانات اخیر خود فرمودند: البته باید بدانیم این حرکت ملت ایران با خستگی و بی حوصلگی برخی افراد دچار تزلزل و انحراف نمی‌شود.”

در کنار تمام این حوادث، همراهی نکردن و کناره‌گیری یا به تعبیری خستگی خواص و نخبگان سیاسی از ادامه راه، یکی از مسائلی بوده که همواره مورد تذکر رهبران حکومت اسلامی قرار گرفته است.

در دوران امامت ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین، بسیار بودند کسانی که از غربال ریزش افتادند ولی اسلام به پیش رفت و بخاطر آن ریزش‌ها متوقف نشد.

این ریزش‌ها مربوط به کسانی بود که از جنگ‌های پیامبر(ص) خسته شده بودند و از جنگ فرار می‌کردند، همین فراریان و خسته‌گان از جنگ با دشمن در زمان پیامبر(ص) متأسفانه در حکومت خلیفه اول پست و مقام و مسئولیت گرفتند (خصوصاً فراریان جنگ احد و حنین) [۱] به نحوی که بعد از اتمام جنگ احد، خداوند در مذمت سستی و ترس بعضی از افراد سپاه اسلام، با یاداوری عدم سستی مؤمنین واقعی، خطاب به سست عنصران می‌فرمایند: “کَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَکَانُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ (آل‌عمران – ۱۴۶)” – “چه بسیار پیامبرانى که مردان الهى فراوانى به همراه آنان جنگ کردند! آنها هیچ گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مى‏رسید، سست و ناتوان نشدند (و تن به تسلیم ندادند) و خداوند استقامت‏کنندگان را دوست دارد”

این روند در دوران حکومت کوتاه امیرمؤمنین حضرت علی علیه السلام نیز وجود داشت و ریزش‌های ناشی از قدرت‌طلبی، خستگی از جنگ‌های داخلی و درگیری با منافقین و قاسطین و مارقین و ناکثین حاکی از همین واقعیت بوده است.

در حکومت امام حسن علیه السلام نیز که کار به جایی رسید که اکثریت سپاهیان حضرت بر اثر تهدید و تطمیع و یا ادعای خستگی از جنگ‌های پیشین، عملا خلیفه به حق مسلمین را رها کردند و یا به سمت معاویه متمایل شدند و یا خود را از صحنه‌های سیاسی و نظامی جهان اسلام دور نگه داشتند.

جریان خستگی بعد از حکومت پیامبر اکرم (ص)، حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام، بار دیگر در انقلاب اسلامی مردم ایران و در میان بعضی از مسئولین نیز دیده شده است به طوریکه مقام معظم رهبری در بیانات اخیر خود می‌فرمایند: ما با ایستادگی و حرکت درست، جامعه را هم تشویق می‌کنیم و البته باید بدانیم این حرکت ملت ایران با خستگی و بی حوصلگی برخی افراد دچار تزلزل و انحراف نمی‌شود؛ … این راهی که با انقلاب اسلامی آغاز شده، ادامه پیدا خواهد کرد و شما دیدید کسانی که در جریان حرکت عمومی ملت، بار مسئولیت را بر زمین نهادند فوراً جوان‌های با روحیه آن را بر داشتند و انشاء الله به منزل خواهند رساند. [۲]

حال در این نوشتار به دنبال معرفی گوشه‌ای از مصادیق خستگی‌ها و کناره‌گیری‌های مسئولین و نخبگان سیاسی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا کنون هستیم.

استعفای اولین وزیر سپاه در زمان جنگ

در روز ۲۷ خرداد ۱۳۵۹ عباس آقازمانی معروف به «ابوشریف» فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار استعفانامه‌ای از سمت خود استعفا داد.

ابوشریف که از بدو تشکیل سپاه به عنوان فرمانده عملیاتی خدمت می‌کرد، در سوم خردادماه ۵۹ از سوی رییس‌جمهوری و فرماندهی وقت کل نیروهای مسلح به عنوان فرمانده این نهاد منصوب شد اما کمتر از یک ماه بعد به دلیل آنچه «انحصارطلبی‌ها، گروه‌گرایی‌ها و گرایشات موجود» می‌خواند، از این سمت کناره‌گیری کرد.

آنچه بعدا در اظهارات مختلف درباره استعفای ابوشریف از فرماندهی سپاه منتشر شد، حاکی از وجود اختلافاتی میان ابوشریف با بنی صدر و همچنین اختلاف در میان فرماندهان سپاه بوده است، لکن با وجود تمام اختلافات، ابوشریف از سمت خود استعفا داد و بعد از چند وقت به پاکستان رفت و تا سال ۱۳۹۰ در پاکستان اقامت داشت.

استعفای دولت موقت، اولین مصداق خستگی و بی حوصلگی مسئولین

یکی از مهم‌ترین حوادث پس از ورود امام خمینی (ره) به ایران، انتخاب مهندس مهدی بازرگان به عنوان رییس دولت موقت بود؛ در پی جلسه اعضای شورای انقلاب به پیشنهاد اعضا و موافقت حضرت امام(ره)، مهندس بازرگان، رهبر ملی‌گرایان و نهضت آزادی، به ریاست دولت موقت انقلاب اسلامی انتخاب شد و مامور تشکیل کابینه گردید.

اگرچه در طول دوره موقت، دولت موقت مشکلاتی برای کشور بوجود آمد لکن مسئله مهم، خستگی و سست عنصری و ضعف دولت بازرگان بود به حدی که این دولت چندین بار برای توجیه ضعف‌های خود اقدام به استعفا کرده بود و بنابر اظهارات “هاشم صباغیان” وزیر کشور دولت موقت، امام خمینی (ره) سه بار مانع از استعفای دولت موقت شده بود [۳]، لکن دولت موقت در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی، به صورت جمعی استعفا دادند و امام (ره) نیز استعفای آنها را پذیرفته و زمینه را برای انتخابات ریاست جمهوری آماده کردند.

تنفیذ حکم نخست وزیری بازرگان

جناح چپ، سردمدار اولین مخالفین حزبی مخالفت با حکم امام خمینی (ره) در سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی

از دیگر مصادیق خستگی و شانه خالی کردن از وظائف در تاریخ معاصر انقلاب اسلامی آن هم مقابل حکم ولی فقیه، ماجرای استعفای دسته جمعی جناح چپ سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی است.

ماجرا از آنجایی شروع می‌شود که میان اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در همان اوائل تشکیل، بر سر موضوعاتی از قبیل بیانیه دادن برای روز کارگر و یا دکتر شریعتی اختلافاتی دیده می‌شود و اعضاء برای حل اختلاف خود از امام خمینی (ره) درخواست انتصاب نماینده رهبری می‌کنند که امام نیز شهید مطهری و آیت الله حسین راستی کاشانی را به عنوان دو نماینده خود در این سازمان منصوب می‌کند که عملا بعد از شهادت استاد مطهری، آیت‌الله راستی کاشانی نماینده تام الاختیار امام در این سازمان محسوب می‌شود.

بعد از مدت کوتاهی با وجود نماینده امام در سازمان اختلاف بین اعضاء ادامه یافت، اما اینبار اختلاف بر سر حدود اختیارات نماینده امام میان جناح راست متشکل از آقایان حسین فدایی، محسن رضایی، محمدباقر ذوالقدرو جناح چپ سازمان که متشکل از افرادی همچون بهزاد نبوی، محسن آرمین، هاشم آغاجری، مصطفی تاج زاده و … می‌شدند، بوجود آمد که با رسیدن اعضای سازمان به خدمت حضرت امام خمینی (ره)، امام با خواسته‌های اعضا مبنی بر تغییر وظیفه آقای راستی کاشانی مخالفت کردند و به آنها فرمودند: خیر، من آقای راستی را عوض نمی‌کنم; تا ایشان اعراض نکرده باشند عوض نمی‌کنم . نگفته‌اند که من وقت ندارم، ایشان مرد فاضل و مهذبی هستند، پس می‌گویم شما هم بگوئید ایشان فعالتر برخورد کنند. [۴]

لکن جناح چپ سازمان با محوریت آقای بهزاد نبوی بعد از نظر امام خمینی (ره) مبنی بر مصلحت نبودن تغییر آیت‌الله راستی کاشانی به مخالفت علنی با نماینده امام پرداختند و در آخر استعفا دادند.

این استعفا در حالی صورت می‌پذیرد که بهزاد نبوی، چهره شاخص این سازمان، در حاشیه ملاقات ستاد بسیج اقتصادی با حضرت امام رحمه الله مسئله سازمان را مطرح نموده و از امام رحمه الله کسب تکلیف کرده بودند و امام رحمه الله همچون گذشته می‌فرمایند: «من به هیچ وجه آقای راستی را عوض نمی کنم . بروید با ایشان مسئله را حل کنید” [۵]

استعفای دادستان کل کشور به دلیل مخالفت دیگران با وی

یکی دیگر از مصداق‌های خستگی و شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت، استعفای شیخ یوسف صانعی از مقام دادستانی کل کشور است.

البته ایشان یکبار در تاریخ ۲۱ اردیبهشت سال ۶۴، استعفای خود را تقدیم امام خمینی (ره) می‌کند که ایشان نیز در جواب استعفای صانعی می‌نویسند: در شرایط فعلی موافقت نمی‎شود. به کار خودتان ادامه دهید [۶] ؛ صانعی موارد فوق را به عنوان دلایل استعفای خود در نامه مورخ ۲۱ اردیبهشت  ۶۴ مطرح کرده بود: «ضعف نیروی جسمی به خاطر پنج سال کار مداوم در دادستانی کل، عدم پذیرش و تحمل نظارت بر حسن اجرای قانون از ناحیه گروه‌ها و باندها، داشتن افکار و مبانی در مسائل اسلامی که بنابر نظرات برخی از آقایان، آرای “شاذ” محسوب شده و مقاومت می‌شود و نیز کم‌لطفی برخی از مقامات و جامعه در مورد پشتیبانی از دادستانی…”

استعفای میر حسین موسوی و خشم امام خمینی از این اقدام نابجا

سال‌ پایانی جنگ بود و اکثریت مردم صبح و شب پیگیر اخبار جبهه‌های جنوب و غرب بودند. اما مسلماً اخبار جنگ تمام آنچه در ایران می‌گذشت را منعکس نمی‌کرد. در درون کابینه اختلافاتی بود که هر از چند‌گاه به مطبوعات کشیده می‌شد اما به واسطه درگیری کشور در جبهه و جنگ، کمتر به آن پرداخته می‌شد؛ همان زمان در روابط میان مجلس و نخست‌وزیر چالش‌هایی به میان آمده بود که گویی با گفت‌وگو و جلسات حل اختلاف برطرف نمی‌شد.

صبح روز ۱۵ شهریور سال ۶۷، مردم با دیدن خبر استعفای میرحسین موسوی با تیتر درشت در روزنامه جمهوری اسلامی حیرت زده شدند.

روزنامه جمهوری اسلامی ایران – خبر استعفا میرحسین

اگر چه میر حسین موسوی در نامه استعفای خود به رئیس جمهور وقت، دلایلی را ذکر کرده است که به نظر می رسد از بهانهای بیش برای استعفا نبوده است زیرا تختلاف میان مجلس، رئیس جمهور و نخست وزیر امر تازه و غیر قابل حلی نبوده است که مقام معظم رهبری در جواب استعفای میرحسین موسوی به آن اشاره می کند.

امام خمینی نیز بعد از اطلاع از خبر استعفای ایشان با ابراز تعجب، نامه ای هشدار آمیز علیه میر حسین موسوی انتشار می دهد.

امام خمینی در نامه عتاب آمیز خود به میر حسین موسوی می فرمایند: نامه: استعفای شما باعث تعجب شد. حق این بود که اگر تصمیم بدین کار داشتید، لااقل من و یا مسئولین رده بالای نظام را در جریان می‌گذاشتید. در زمانی که مردم حزب‌الله برای یاری اسلام، فرزندان خود را به قربانگاه می‌برند چه وقت گله و استعفا است. شما در سنگر نخست‌وزیری در چارچوب اسلام و قانون اساسی به خدمت خود ادامه دهید … همه باید به خدا پناه ببریم و در مواقع عصبانیت دست به کارهایی نزنیم که دشمنان اسلام از آن سوء استفاده کنند. مردم ما از این گونه مسائل در طول انقلاب زیاد دیده‌اند. این حرکات هیچ تأثیری در خطوط اصیل و اساسی انقلاب اسلامی ایران نخواهد داشت.

نکته قابل توجه این است که بنابر اسناد، میرحسین موسوی تنها همان یکبار اقدام به استعفا نکرده اند بلکه چندبار دیگر هم اقدام به استعفا از نخست وزیری کرده بودند که با مخالفت امام خمینی (ره) روبرو می شوند. [۷]

چندی بعد، سندی منتشر شد مبنی بر اینکه میرحسین موسوی، پیوست دلایل استعفای خود را علنی نکرده است، آنجه در این سند قابل توجه است، ناراحتی میرحسین موسوی از سیاست خارجی است و در آخر نامه نیز ذکر می¬کند: در خاتمه لازم می‌دانم بار دیگر یادآور شوم که این استعفا، العیاذ بالله، به‌معنای قهر اینجانب از نظام و دولت جمهوری اسلامی و مسئولین انقلابی آن نیست که اگر هم بود، با توجه به عظمت انقلاب و ناچیزی اینجانب، یقینا نمی‌توانست هیچ تاثیری در روند رشد و توسعه انقلاب اسلامی داشته باشد.

روزی که آیت‌الله آذری قمی استعفای خود را از دادستانی تهران اعلام کرد

در روز ۲۴ شهریور ۱۳۵۸ آیت‌الله احمد آذری قمی، دادستان انقلاب اسلامی مرکز از سمت خود استعفا داد. آذری قمی‌‌ همان روز در یک مصاحبه مطبوعاتی که در محل زندان اوین برگزار شد با تایید خبر استعفایش دلیل آن را بیماری و ابتلا به مرض قند، فشار کاری و کارشکنی‌ها و اخلال برخی افراد در دادسرا اعلام کرد و گفت: استعفای شفاهی خود را به امام داده‌ام!!!

دادستان تهران در جواب سوال یکی از خبرنگاران در مورد استعفای خود گفت :در اثر فشار کار زندانیان که قبلا سه هزار نفر بودند و فشار افرادی هم که در دادسرا بودند که اخلال می‌کردند و الان هم هستند، که حتی بعضی از آن‌ها می‌خواهند مقام دادستانی را بگیرند و مسائلی نظیر این‌ها باعث شد که فشار خونم پایین بیاید و مبتلا به مرض قند شده‌ام و به همین علت از مدت‌ها قبل توسط دوستانم به امام عرض کردم که بیماری من شدت یافته، دیگر نمی‌توانم کار کنم و چندی پیش هم توسط یکی از اعضای شورای انقلاب به امام پیغام دادم. یعنی توسط آن‌ها زمینه را آماده کرده‌ام که ایشان خیال نکنند نمی‌خواهم کار کنم و امام هم فرموده بودند که اگر به این صورت است و ایشان کسالت دارد استعفای ایشان اشکال شرعی ندارد و ممکن است که فرد دیگری بیاید و امور دادستانی را اداره کند”. [۸]

در پی استعفای آیت‌الله آذری قمی چندی بعد میرشمس شهشهانی به سمت دادستان تهران منصوب شد. آیت‌الله آذری قمی نیز بعد از فراغت از مسئولیت دادستانی، به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی درآمد. وی در سال‌های بعد عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، نمایندگی مردم قم در دوره دوم مجلس شورای اسلامی و نمایندگی دوره‌های اول و دوم مجلس خبرگان رهبری را در کارنامه سیاسی خود ثبت کرد. وی همچنین از افرادی بود که در تاسیس روزنامه رسالت مشارکت کرد. رسالت تنها روزنامه منتقد دولت در دوران جنگ هشت ساله به شمار می‌آمد.

ایشان در اوایل دهه هفتاد، بواسطه مسائلی از قبیل تغییرات مدیریتی در بنیاد رسالت (روزنامه رسالت) به تدریج از عرصه سیاسی خارج شد تا جایی که در اواخر عمر نسبتا در انزوای کامل قرار گرفت، ایشان همچنین مخالفت‌‌ها و انتقادهای غیر واقعی علیه مسوولین مختلف کشور ابراز داشته‌اند.

استعفا و کنارگیری اکثریت جریان چپ بعد از رحلت امام از مناصب حکومتی

موسوی خوئینی ها

از دیگر مصادیق خستگی و کنار کشیدن از مناصب حکومتی، خارج شدن، کنار کشیدن و حتی قهر بسیاری از چهره های شاخص جریان چپ و یا نوعی حامیان و اعضای جامعه روحانیون مبارز بعد از رحلت امام خمینی (ره) بوده است.

به عنوان مثال کناره گیری موسوی خوئینی ها از مقام مشاور رهبری بعد از انتصاب ایشان به این سِمت و قرار گرفتن در مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری که بوسیله آقای هاشمی رفسنجانی در سال ۶۸ تأسیس شد، اشاره کرد.

و یا به استعفای میرحسین موسوی از مدیریت سازمان بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و یا همان بنیاد جانبازان نیز اشاره کرد که بنابر اقوال، میر حسین موسوی به دلیل ناراحتی از حکم سه ساله مقام معظم رهبری، از این مسئولیت استعفا داده اند و آقای رفیق دوست به جای ایشان در این منصب قرار گرفتند. [۹]

از دیگر چهره‌ها می‌توانیم به کناره گیری مهدی کروبی از سِمت‌ خود به عنوان نمانیده ولی فقیه در بنیاد شهید نام ببریم، مقام معظم رهبری بعد از کروبی، حجت الاسلام رحیمیان را در سال ۷۱ به این سِمت منصوب کردند.

مهدوی کروبی

کروبی در خاطرات خود درباره خارج شدن از فضای سیاسی کشور می‌گوید: پس از رفتار بی سابقه شورای نگهبان در انتخابات مجلس چهارم، ترجیح دادم که چند سال از حضور مستقیم در عرصه های سیاسی خودداری کنم. اگر چه در برخی از مناسبت‌ها و حوادث مانند دستگیری آقای عباس عبدی در سال ۷۲ ناچار به موضع گیری صریح شدم؛ اما به همراه دوستان و همفکران به این نتیجه رسیدیم که مدتی از دخالت مستقیم در امور سیاسی خودداری کنیم تا کشور مدتی به صورت یکپارچه در اختیار دوستانی باشد که در مجلس و دولت هم عقیده بودند!!! [۱۰]

کناره‌گیری سید علی‌اکبر پرورش از مناصب دولتی و سیاسی

یکی از مصادیق خستگی، در کنار استعفا و یا قهر مسؤلان، کنار کشیدن و گوشه نشینی نخبگان سیاسی از تمام فعالیت‌ها است، حال اینکه نیت اشخاص از کناره گیری مثبت یا منفی باشد، این شکل از رفتار نیز به نوعی از مصادیق خستگی در نظام محسوب می‌شود.

سید علی‌اکبر پرورش

از جمله این مصادیق می توانیم به کناره گیری سید علی‌اکبر پرورش، وزیر آموزش و پرورش در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران نام ببریم.

ایشان سه دوره نماینده مجلس شورای اسلامی بوده‌اند و تا سال ۸۰ نیز عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه و حتی قام مقام این حزب بودند، لکن با توجه به شخصیت مؤثر پرورش، ایشان در دهه هشتاد عملا از صحنه سیاسی کشور کنار رفتند.

انزوای صادق خلخالی بعد از رحلت امام خمینی (ره)

شیخ صادق خلخالی از پرآوازه ترین چهره‌های انقلاب اسلامی، کسی که ساخته شده بود تا با برده شدن اسمش تمامی متهمین در زندان و خلافکاران بیرون زندان در دهه شصت، به لرزه بیفتند، بعد از رحلت امام خمینی (ره) به مانند دیگر روحانیون و نخبگان سیاسی چپ، وارد زندگی منزوی گونه خود شد.

وی بعد از انتصاب خود از سوی امام خمینی (ره) به عنوان حاکم شرع، بسیاری از متهمین در دادگاه انقلاب اعم از سیاسی و غیر سیاسی (قاچاقچیان مواد مخدر) را به اعدام محکوم کرده وخود نیز احکام را اجرا می‌کرد.

خلخالی در کنار امام خمینی (ره)

خلخالی بعد از رحلت امام خمینی (ره)، به تدریج به سمت انزوا سیاسی . کناره گیری از مناصب حکومتی کشیده شد.

بعد از رد صلاحیت وی در انتخابات مجلس شورای اسلامی چهارم و همچنین انتقاد وی به عملکرد شورای نگهبان در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ایشان به طور کلی از صحنه سیاست کنار رفته و برای ادامه تحصیلات حوزی به قم سفر کرد.

استعفای سید محمد خاتمی از ارشاد به دلیل انتقاد از وی

استعفای سید محمد خاتمی در سوم خرداد ۱۳۷۱ از سمِت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خارج شدن از کابینه دولت اول حجت الاسلام هاشمی هزینه‌های زیادی را بر دولت وارد کرد؛ با توجه به منش محمد خاتمی در دوره تصدی ریاست‌جمهوری، امروزه برای بسیاری این پرسش طرح می‌شود که فردی که ۵ سال بعد برابر انتقادات تا واپسین روز در پاستور باقی‌مانده چه شرایطی را در ابتدای دهه هفتاد تجربه کرد که دو سال مانده به پایان دوره دولت با همکاران خود وداع کرد و به گوشه دنج کتابخانه ملی رهسپار شد.

بنابر اظهارات مطلعین همچون موسوی لاری، با شروع به کار مجلس چهارم، عملا جناح چپ قدر اصلی خود یعنی مجلس شورای اسلامی سوم را از دست داده بود و محمد خاتمی نیز با تفکرات کلی مجلس چهارم و رونامه های همچون کیهان و رسالت چالش های بسیاری داشت.

خاتمی بعد از انتقادات به شیوه عملکرد وی در وزارت فرهنگ و ارشاد، در متن اسعفای خود نوشت: حال که مسؤولان بزرگواری که بیش از من باید مدافع کلیت نظام و اهداف والا و سیاست های آن باشند، تهدیدهای اخیر را در ساحت اندیشه و فرهنگ جدی نگرفته یا به هر دلیل و ملاحظه ای در برابر آن سکوت کردند و همین امر سبب تجری بیشتر کج اندیشان و بدخواهان شده است، بهتر است سکانداران امر فرهنگ و هنر و اطلاع رسانی در صحنه اجرا را نیز کسانی به عهده بگیرند که شخصیت و باورشان با آنچه در این صحنه جاری است، ناسازگار نباشد یا دست کم راضی و قادر به انجام کار در شرایط فعلی باشند.

از سوی دیگر، عدم حمایت همه جانبه هاشمی رفسنجانی از ماندن خاتمی در وزارت ارشاد، یکی دیگر از دلایل خاتمی برای استعفا از این وزارت به حساب می آید.

خطبه های آتشین فخرالدین حجازی و انزوا طلبی وی دردهه دوم انقلاب

فخرالدین حجازی منتخب اول (بیش از یک میلیون و نیم رأی) نخستین مجلس شورای اسلامی از حوزه تهران بود. وی که بعد‌ها نمایندگی در دوره‌های دوم و سوم مجلس را نیز در کارنامه خود ثبت کرد، از سخنرانان مذهبی فعال قبل از انقلاب بود که سخنرانی‌هایش در حسینیه ارشاد تهران به واسطه لحن تند و آتشین او علیه شرایط سیاسی و اجتماعی آن روزگار مورد اقبال مردم قرار می‌گرفت. او که سابقه زندان در دوران پهلوی را نیز در کارنامه داشت، در دهه اول انقلاب همچنان از چهره‌های خبرساز بود و سخنرانی‌هایش پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران مورد توجه قرار می‌گرفت.

فخر الدین حجازی  در اواخر عمر

فخرالدین حجازی نه تنها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، بلکه بعد از آن و در دوران دفاع مقدس با نطق های پیش از دستور خود در مجلس، سهم بسزایی در ادبیات دفاع مقدس دارد.

برخی معتقدند تاثیر سخنرانی ها و کلمات حجازی بر رزمندگان کمتر از تاثیر گلوله هایی که از سوی رزمندگان بر سر دشمنان ریخته می‌شد نبود؛ حجازی یکی از پرنطق‌ترین نمایندگان مجلس بود که بیشتر صحبت هایش به دفاع مقدس اختصاص داشت.

لکن این شخصیت فعال و انقلابی، در دهه دوم انقلاب به تدریج از صحنه سیاسی کشور کناره¬گیری کرد به طوریکه حرفی از وی در محافل سیاسی در میان نبود.

استعفای محسن رضایی از فرماندهی سپاه بر خلاف خواست سران ارشد نظام

آقای رضایی فرمانده اسبق سپاه پاسدارن، از ابتدا تا سال ۷۶ فرماندهی سپاه را بر عهده داشت، لکن بنابر اسناد، ایشان چندین بار حتی در همان بحبوحه سال¬های جنگ، استعفای خود از فرماندهی سپاه را تقدیم امام خمینی (ره) کرده اند که امام نیز با استعفای ایشان مخالفت کرده و به او می گویند: فعلا به کار خودتان ادامه دهید. [۱۱]

آقای هاشمی نیز در کتاب روزشمار سال ۶۷ خود می نویسند: عصر آقای محسن رضائی آمد. ناراحت است. کمی گریه کرد. دلداریش دادم. آماده استعفاء است؛ گفتم در سمت خود بماند. [۱۲]

به هر جهت ایشان بعد از رحلت امام بار دیگر در سال ۷۳ نیز کتبا به مقام معظم رهبری استعفای خود را اعلام کردند لکن رهبری به ایشان فرمودند که فعلا صبر کنید. [۱۳]

در ماجرای استعفای نهایی رضایی از فرماندهی سپاه، به نقل قولی از سردار رحیم صفوی بسنده می¬کنیم، وی درباره خاطرات ۱۰ ساله خود از فرمانده سپاه می¬گوید: قبل از این جابه جایی (تغییر فرمانده سپاه) با دویست نفر از فرماندهان لشکرها و تیپ‎های سپاه در سال ۱۳۷۶ خدمت حضرت آقا رفتیم و ایشان در آن زمان دست به شانه آقای رضایی گذاشتند و فرمودند هم‎اکنون هم اگر بخواهم برای سپاه فرمانده انتخاب کنم آقای رضایی را برمی‎گزینم؛ بعد از این ماجرا ظاهرا آقای رضایی بازهم نامه نوشتند و یا حضورا خدمت مقام معظم رهبری رفتند و اصرار داشتند که با درخواست استعفای ایشان موافقت شود در حقیقت آقای رضایی خودشان را از مسئولیت سپاه کنار کشیدند حالا دلایلی برای خود حتما داشته‎اند که باید از خود ایشان سئوال شود. ولی باید گفت که حضرت آقا مایل بودند که ایشان به فرماندهی سپاه ادامه دهند. [۱۴]

استعفای آیت الله طاهری از امامت جمعه اصفهان به دلایل غیر قابل قبول

یکی دیگر از جریان های خستگی در تاریخ معاصر انقلاب، ماجرای استعفای امام جمعه اصفهان از این منصب است.

آقای طاهری در نامه استعفا و یا سرگشاده خود به خطاب به ملت و یا سران ارشد نظام، از مشکلات کشور به خصوص بی مهری به شخص آیت الله منتظری گله می کند و در آخر بدون هیچ نتیجه ای از کناره گیری خود از امام جمعه ای اصفهان خبر می دهد.

آیت الله طاهری

مقام معظم رهبری نیز در نامه خطاب به آیت الله طاهری از تک بعدی نگاه کردن ایشان به دیگران و عدم توجه به بیت خود انتقاد می کند و با کناره گیری ایشان موافقت می کنند. [۱۵]

عقب نشینی حجت الاسلام ناطق نوری و حجت الاسلام هاشمی بعد از فتنه ۸۸

به دنبال حوادث دهمین دوره ریاست جمهوری و فتنه ۸۸، بسیاری از خواص کشور، نه تنها از فتنه و حوادث آن برائت نجستند بلکه گاهی با سکوت و حتی با کنایه¬های خود، آتش فتنه را شعله ور کردند.

از سوی دیگر، بسیاری از نخبگان و مسئولین سابق بنابر دلایل مختلف، در حمایت همه جانبه از نظام کوتاهی به خرج دادند.

حجت الاسلام ناطق نوری و هاشمی رفسنجانی از جمله مسئولینی بودند که بعد از حوادث فتنه نه تنها از جایگاه خود در حمایت همه جانبه از نظام استفاده نکردند، بلکه از مسئولیت¬های خود نیز کناره گیری کردند.

آقای ناطق با خارج شدن از جامعه روحانیت مبارز، عملا خود را از میدان سیاسی کشور خارج کرد و نسبتا خود را در سکوت سیاسی قرار داد.

آقای هاشمی رفسنجانی نیز علاوه بر مواضع مبهم خود در فتنه ۸۸ و بعد از آن، نه تنها از جایگاه ویژه خود به عنوان رئیس تشخصی مصلحت نظام در حمایت از نظام استفاده کافی نکرد بلکه با کناره گیری از شرکت در نماز جمعه تهران، بر شدت انتقادات و ابهامات افزودند، در حالیکه سران ارشد نظام اعلام کرده¬اند که منعی برای سخنرانی ایشان در نماز جمعه تهران وجود ندارد و ایشان هر زمان که اراده کنند، می توانند به عنوان امام جمعه موقت در نماز جمعه تهران شرکت کنند.

دور کاری یا خانه نشینی آقای احمدی‌نژاد!!!

شاید یکی از آخرین مصادیق خستگی و کنار گذاشتن مسئولیت ها در تاریخ معاصر، ماجرای خانه نشینی، قهر و یا دوری کاری آقای احمدی نژاد در فرودین سال ۹۰ باشد.

به دنبال انتشار خبر پذیرفته شدن استعفای حجت الاسلام مصلحی از وزرات اطلاعات و انتشار خبر حکم حکومتی مقام معظم رهبری مبنی بر ابقای ایشان در سِمت وزیر اطلاعات، اخباری مبنی بر عدم شرکت رئیس جمهور در ساختمان پاستور منتشر شد، اخباری که حاکی از دوری کاری ۱۱ روزه رئیس جمهور در منزل داشت.

فارق از دلایل مختلف درباره دور کاری و یا خانه نشینی ۱۱ روزه رئیس جمهور وقت، تأکید این نوشتار بر مسئله کناره گیری مسئولان از مسئولیت های محول شده به آنها بوده است که در ماجرای فوق نیز برای اولین بار بعد از ناپدید شدن ۳ روزه میر حسین موسوی در سِمت نخست وزیر جمهوری اسلامی آنهم بعد از استعفای عجیب وی، رئیس جمهور یازده روز در محل کار خود حاضر نشود!!!

جمع بندی و نتیجه گیری:

بسیاری از خستگی ها به خاطر عافیت طلبی و ترس از به خطر افتادن دین یا آبرو در رقابت های سیاسی است. برخی نیز خستگی و کناره گیری را به خاطر به شکست انجامیدن رقیب بهانه می کنند تا شاهد خالی شدن چهره های سیاسی از حلقه یاران فرد یا گروه مورد نظر باشند. ممکن است امتیازگیری و فشار بیشتر نیز یکی از تاکتیک های افرادی باشد که به عزلت نشینی روی می آورند. پیری و بیماری نیز یکی از عللی است که باعث به حاشیه راندن می شود.

آنچه که باید به یاد داشت این است که قوت و نفوذ ولی جامعه اسلامی به حضور قوی و موثر همه اشخاص و جریانات ارزشی و انقلابی است لذا هر کسی به هر مقدار که از ولی جامعه فاصله گیرد از اصول و مبانی اسلامی نیز فاصله گرفته است. بر این مبنا باید ضمن امر به معروف و نهی از منکر سعی کرد با جذب حداکثری زمینه را برای بازگشت افراد به حاشیه رفته فراهم کرد.

پی نوشت:

۱- در چندین کتب تاریخی من جمله در الروض الانف ج ۳ ص ۲۶۸ / و السیره الحلبیه ج ۲ ص ۵۲۳/ و السیره ابن حبان ج ۱ ص ۲۱۸/ و… آمده است: «انس ابن نضر- به هنگام جنگ احد و در آنگاه که مسلمانان فرار کردند- به «عمر ابن خطاب» و «طلحه ابن عبیدالله» برخورد که در میان مردانی از مهاجرین و انصار بوده و دست از جنگ برداشته بودند، انس به ایشان گفت: «چه چیز باعث توقف شما شده؟» – چرا از جنگ دست کشیده اید؟- گفتند: «رسول خدا (ص) کشته شد» انس گفت: «اگر رسول خدا (ص) کشته شده- پس شما زندگانی پس از او را می خواهید چه؟ بلند شوید- و بجنگید تا- کشته شوید در راهی که رسول خدا (ص) در آن راه کشته شد.» انس این را گفته- و به دشمن حمله کرد و آنقدر جنگید تا کشته شد» (این نقل در کتاب «الصحیح من سیره النبی الاعظم ج ۶» از قول تاریخ طبری ج ۲ ص ۱۹۹ الکامل ابن اثیر ج ۲ ص ۱۵۶ و الثقات ج ۱ ص ۲۳۸ و السیره النبویه ابن کثیر ج ۳ ص ۶۸ آمده است.

۲- http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=9455

۳- پایگاه تاریخ ایرانی – یکشنبه ۶ آذر ۱۳۹۰

۴- سیر اجمالی تحولات سازمان و برکات آن، سازمان مجاهدین انقلاب، ص ۸

۵- ملاقات بسیج اقتصادی با امام رحمه الله، ۸/۳/۱۳۶۱

۶ – http://www.ruhollah.info/main/?cmd=cards_desc&id=4471&keyword=&show_page=no&show_title=yes

۷- پایگاه تاریخ ایرانی – چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۰

۸- روزنامه کیهان، ۲۱ و ۲۵ شهریور ۱۳۵۸

۹-  کارنامه وخاطرات، هاشمی رفسنجانی، بازسازی وسازندگی(۱۳۶۸)، ص ۳۰۱

” شب آیت‌ا… خامنه‌ای به دفتر من آمدند. درباره سمت مهندس موسوی و بنیاد جانبازان مذاکره شد. آقای خامنه‌ای می‌خواهند {به عنوان رئیس بنیاد جانبازان} با قید زمان سه سال نصب کنند و آقای موسوی حاضر نیست با قید زمان بپذیرد”

۱۰ – ۱۰http://www.tebyan.net/archive/miscellaneous/togetherwiththeninthpresidentialelection/2005/5/4/22895.html

۱۱ – http://www.rezaee.ir/vdchz6nz.23nv6dftt2.html

۱۲- کتاب کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۷ « پایان دفاع، آغاز بازسازی » – دفتر نشر معارف انقلاب

۱۳ – http://maslahat.ir/DocLib2/Irec%20Secretary/Introducing%20Irec%20Secretary.aspx

۱۴  – http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8810210017

۱۵  – http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=3129

۱۶- http://www.khabaronline.ir/news-34468.aspx

برگرفته از پایگاه تحلیلی دیده بان